شیوع ویروس کرونا در ایران روال عادی کسب و کار را، البته بسته به نوع کار، متاثر کرده است.
دو بخش فروش آنلاین بلیت‌های فرهنگی به دلیل لغو برنامه‌های فرهنگی و فروش بلیت‌های سفر‌های خارجی به دلیل لغو پروازها، آسیب جدی دیده‌اند.
کسب و کارهایی هم که در زمینه فروش آنلاین غذا فعالیت دارند با کاهش شدید فروش مواجه شده‌اند و در عوض، سوپرمارکت‌های آنلاین و سایت‌های فروش آنلاین کالا افزایش فروش داشته‌اند. روی دیگر این سکه، شرایط کار برای کارمندان است.
در این مورد هم هر بخشی با توجه به ماهیت کارش به نوعی با مسئله شیوع کرونا برخورد می‌کند: از دورکاری گرفته تا پیشنهاد گزینه اعطای مرخصی به کارمندان، شیفتی کردن فعالیت‌ها یا ادامه کار تنها با اضافه کردن مواد شوینده و ضد عفونی کننده. در ادامه این گزارش در گفتگو با کارکنان بعضی از کسب و کارها، تلاش شده تصویری از شرایط موجود ترسیم شود.
کسب و کارهای آنلاین:
کسب‌وکارهایی که عمدتا نیروهای جوان‌تری دارند یا فضای کاری‌شان آنلاین است، توانسته‌اند کارمندان‌شان را از خانه به کار بگیرند یا اصطلاحا “دورکاری” را تشویق کنند.
یکی از فعالان این حوزه می‌گوید: “از زمانی که قطعی اینترنت پیش آمد، به فکر افتادیم که برای شرایط اضطراری امکانات جدیدی فراهم کنیم و یک شبکه داخلی داشته باشیم که بتواند در شرایط خاص کارمان را جلو ببرد. از جمله وی‌پی‌ان داخلی ایجاد کردیم و فضای کاری‌مان را در یک محیط جدید سروسامان دادیم. جلسات‌مان را در شبکه‌های ارتباطی مثل تلگرام و اسکایپ برگزار می‌کنیم و فایل‌هایمان را در فضاهای ابری آنلاین می‌گذاریم.”
شرکت‌های بزرگ‌تر این حوزه نیز شرایط کاری را از روز گذشته تغییر داده‌اند. گفت‌وگو با چند نفر از فعالان استارتاپی نشان می‌دهد که مصاحبه‌های استخدامی در یکی از شرکت‌های تاکسی اینترنتی به صورت آنلاین برگزار می‌شود.
مدیر یکی از شرکت‌های خدمات پشتیبانی استارتاپی می‌گوید: “در شرکت امکانات ضدعفونی و بهداشتی را فراهم کرده‌ایم اما حضور افراد در دفتر الزامی نیست.”
عمده این برنامه‌های ویژه از ۴ یا ۵ اسفند ماه اجرایی شده و در بیشتر موارد، طرح دورکاری تا یک هفته به صورت آزمایشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. دورکاری در چند شرکت احتمالا تا نوروز ادامه خواهد داشت.
به جز فعالیت‌های اداری و اجرایی در این کسب و کارها، همایش‌ها و برنامه‌های گردهمایی‌های استارتاپی نیز فعلا تعلیق شده‌اند.
روزنامه‌ها و سایت‌های خبری:
روزنامه‌ها و سایت‌های خبری نیز شرایط مشابهی را تجربه می‌کنند. یکی از خبرنگاران ساکن تهران که در بخش آنلاین یک روزنامه کار می‌کند می‌گوید: “از ۴ اسفند به ما گفته شده که می‌توانید از خانه کار کنید و مطالب‌تان را ایمیل کنید. در برخی روزنامه‌ها و سایت‌های خبری دبیران و سردبیران هم دورکاری را ترجیح داده‌اند.”
مریم، یکی از خبرنگارانی که عمدتا اخبار مربوط به همایش‌ها را پوشش می‌دهد می‌گوید: “تمام همایش‌های اقتصادی، فناوری و میراث فرهنگی تعطیل شده‌اند، گردهمایی‌های استارتاپی نیز همین‌طور. به ما گفته‌اند اگر کار یا پروژه جدیدی باشد، خبرمان می‌کنند.”
شرایط کار در سرویس‌های مختلف در تحریریه برخی روزنامه‌ها در تهران طبق نظر دبیران تعیین می‌شود. بعضی از خبرنگاران کار را از دفتر روزنامه پی می‌گیرند و در برخی دیگر از سرویس‌ها خبرنگاران می‌توانند از خانه مشغول کار شوند.
خبرنگار یکی از خبرگزاری‌های ایران می‌گوید: “به ما گفته شده در ساعت‌های کاری باید آن‌کال باشیم و تلفن‌مان در دسترس باشد. اما می‌توانیم از خانه روی سوژه‌هایمان کار کنیم. نیروهای اجرایی و خدماتی هم آزاد هستند درباره حضور در محل کار تصمیم بگیرند. طبعا بخشی از آنها دیگر سرکار نمی‌آیند. بخش‌هایی مثل آبدارخانه هم تعطیل شده‌اند.”
شرکت‌های خصوصی، تولیدی‌ها و مغازه‌ها
شرکت‌های خصوصی شرایط متفاوتی را تجربه می‌کنند. در بعضی شرکت‌ها، همه‌چیز طبق روال عادی پیش می‌رود. فاطمه، کارمند یک شرکت پیمانکاری که با شرکت‌های دولتی طرف قرارداد است می‌گوید: “به ما گفتند تا وقتی شرکت‌های دولتی مادر باز هستند و کار می‌کنند، نمی‌توانیم کار را متوقف کنیم. اگر کسی بخواهد، می‌تواند درخواست مرخصی کند تا بررسی شود. البته الکل و مواد ضدعفونی‌کننده در شرکت گذاشته‌اند تا در شرایط بهتری کار کنیم.”
علی که در یک کارخانه تولیدی-صنعتی کار می‌کند نیز می‌گوید: “کارهای اصلی شرکت همچنان برقرار است. دمادم نوروز فشار کاری بیشتری روی کارخانه، کارگران و کارمندان وجود دارد. کار تعطیل نشده چون می‌گویند نمی‌شود سفارش‌ها را شب عید کنسل کرد. در عوض الکل و مواد شوینده در دفترمان گذاشته‌اند.”
سپیده، حسابدار یک شرکت خصوصی در مرکز شهر می‌گوید: “بعضی شرکت‌های خصوصی که دوستانم کار می‌کردند، نیمه تعطیل شده‌اند ولی ما هنوز طبق روال عادی سرکار می‌رویم. به جز رییس شرکت، بعضی از همکاران‌مان هم ماجرا را چندان جدی نمی‌گیرند. می‌گویند اگر نیاز به مرخصی داشتید، از قبل اطلاع بدهید اما معلوم نیست حتما با درخواست‌مان موافقت بشود یا نه.”
شرایط کسب و کارهای آزاد نیز با وضعیت مشتری‌ها هماهنگ شده است. محمد، مغازه‌داری در منطقه شرق تهران می‌گوید: “در تلویزیون خبر ویروس چینی را خواندم. این‌طرف‌ها که خبری نیست. مراقب هستیم و دست‌هایمان را می‌شوییم اما کار را که نمی‌شود تعطیل کرد.”
تعطیل شدن مدرسه‌ها در بعضی از استان‌ها و نرفتن دانش‌آموزان به مدرسه با تصمیم والدینشان تا حدودی باعث خلوت شدن شهر شده است.
نسرین، معلم ورزش در مرکز تهران می‌گوید: “شاگردانم کمتر کلاس می‌آیند، از هر دوازده نفر، پنج‌تا. سن‌شان متغیر است.”
او می‌گوید: “این‌روزها مترو خلوت‌تر شده. این‌وقت سال باید عصرها پنج شش قطار صبر می‌کردی تا بتوانی داخل شوی اما الان راحت می‌شود داخل شد و راه رفت. اصلا شبیه شب نوروز نیست. می‌گویند بمانید خانه که سرما نخورید. اما مگر می‌شود خانه ماند و کار نکرد؟”
شیوع کرونا در آخرین روزهای سال، وضعیت کسب و کارها را پیچیده‌تر کرده است. امسال برای اقتصاد ایران، سالی بحرانی بود و حالا در آخرین روزهای سال، شیوع کرونا شرایط را پیچیده‌تر کرده است.
