با این حال کیست که انکار کند بشر هنوز هم برای بسیاری از کارهای خود نیاز به کاغذ دارد و نمی‌توان به‌صورت افراطی و یک شبه، کاغذ را از مناسبات انسانی حذف کرد.

به گزارش ایسنا، زمانی که یک برگ کاغذ را بدون توجه به اینکه از کجا آمده است و به کجا خواهد رفت با لذت مچاله می‌کنیم، شاید ندانیم که همین یک برگ کاغذ زمانی موجودی جاندار بوده که روزگاری جان‌بخش زندگی ما انسان‌ها محسوب می‌شده است.

سالانه ۲۳۰ میلیون تن کاغذ در دنیا مصرف می‌شود و ایران که یک درصد جمعیت دنیا را دارد، یک درصد کاغذ دنیا را هم مصرف می‌کنیم.

بر اساس آمارهای اعلام شده هر ایرانی سالانه ۱۳ کیلوگرم کاغذ مصرف می‌کند که در کل رقمی برابر ۹۱۰ میلیون کیلوگرم می‌شود و از آنجا که برای تولید هر تن کاغذ باید ۱۷ درخت تنومند قطع شود، در یک سال بیش از ۱۵ میلیون درخت برای این میزان مصرف باید قطع ‌شود.

به‌طور میانگین هر درخت می‌تواند ۶۷/۱۶ بند کاغذ با اندازه A4 تولید کند که هر بند نیز ۵۰۰ برگه کاغذ را شامل می‌شود. با توجه به اینکه کاغذ و مقوا، از اقلام اساسی مورد استفاده در تولید کالاهای فرهنگی از قبیل کتاب و روزنامه است، اهمیت آن و لزوم توجه همیشگی مسئولان به این حوزه به وضوح قابل درک و لمس است.

اما نکته قابل تامل درباره کاغذ و بازار آن این است که با وجود تاکید همه مسئولان به اهمیت این حوزه و لزوم وجود ثبات در آن، کمتر دوره‌ای را در سالیان اخیر سراغ داریم که این بازار بااهمیت دچار مشکل و نوسان نشده باشد؛ تا آنجایی که همواره یکی از دلایل مشکلات فرهنگی جامعه از جمله سرانه پایین مطالعه در کشور، قیمت روزافزون کتاب و محصولات فرهنگی برشمرده می‌شود.

نوسانات ارز و عدم نظارت بازار کاغذ را ملتهب کرده است

رئیس اتحادیه چاپ‌خانه داران خراسان رضوی در گفت‌وگو با ایسنا، بیان کرد: وضعیت بازار کاغذ بسیار بد است و علت آن نابسامانی ارز و بازار و همچنین عدم نظارت کافی دولت است.

علی مغانی گفت: تاکنون که ارز گران شده است هیچ کالایی از جمله کاغذ و مقوا با این ارز گران وارد کشور نشده است و هر کالایی هم که در گذشته وارد شده با ارز ۳۸۰۰ تومانی وارد شده است و اکنون انبارها پر از کاغذ و مقوا است و توزیع کنندگان از فروش آن‌ها جلوگیری می‌کنند و دولت هیچ نظارتی ندارد.

وی اظهار کرد: همه وارد کننده‌های کاغذ، مقوا و رول روزنامه در تهران هستند، مشهد نیز از تهران تغذیه می‌شود و خود مشهد واردکننده ندارد.

رئیس اتحادیه چاپ‌خانه داران خراسان رضوی خاطرنشان کرد: هر بند کاغذ ۷۰ گرمی بین ۱۱۲ تا ۱۱۵هزار تومان است و اکنون ۱۳۲ تا ۱۳۵ هزار تومان در بازار به فروش می‌رسد، قیمت کاغذ و مقوا حداقل دو برابر گران‌تر شده است و گفته می‌شود باید اول هزینه‌ها به‌صورت نقدی پرداخت شود.

وی می‌گوید: سازمان‌های نظارتی باید در هر زمینه‌ای ورود پیدا کنند و نظارت داشته باشند و پیشنهاد بنده این است که  کمیته‌ای به‌صورت اختصاصی از مصرف کنندگان تشکیل شود و بر اساس آن ضوابط قانونی به فاکتور و نحوه فروش نظارت شود.

صنعت چاپ وابسته به تمام صنایع است

نایب رئیس اتحادیه صنعت چاپ خراسان رضوی در گفت‌وگو با ایسنا، عنوان کرد: اغلب انبارها و واردکننده‌ها در تهران هستند و مشهد برای نیازهای روزمره و هفتگی خود اقدام به ورود کاغذ از تهران می‌کند.

عباس سرابیان تبریزی اظهار کرد: با توجه به شرایط بحرانی که اکنون پیش آمده است و قیمت‌ها به‌صورت تصاعدی بالا رفته است، در نتیجه هیئت مدیره می‌خواهد شرایطی را فراهم کند که اگر دولت ارزی را تخصیص داد شرکت تعاونی خود مستقیما وارد عمل شود و ما بتوانیم بحران کاغذ را حداقل در خراسان با وارد کردن آن تاحدودی کنترل کنیم .

وی می‌گوید: بند کاغذ در مشهد قیمتی حدود ۱۴۰ هزار تومان دارد، درصورتی که اگر این ارز تخصیص داده شود قیمت آن حدود ۱۱۰ هزار تومان خواهد شد مگر اینکه قیمت‌های جهانی هم رشد پیدا کنند که این مسئله قابل پیش‌بینی نیست.

نائب رئیس اتحادیه صنعت چاپ خراسان رضوی خاطرنشان کرد: اکنون بسیاری از کارها و چاپ کتاب‌ها کنسل شده است و پیش نمی‌رود، تولیدکنندگان تنها به کارهای ضروری خود از جمله تولید دفاتر مشق، دانشگاهی و کلاسورهایی که روزانه مصرف می‌شود، می‌پردازند.

سرابیان تبریزی بیان کرد: تعاونی‌های صنعت چاپ نیاز به حمایت و توجه بیشتر دولت دارند تا بتوانند وارد عمل شوند و بازار را کنترل کنند.

وی اظهار کرد: اگر برنامه‌ریزی صحیحی برای بخش صنعت چاپ صورت نگیرد در بخش لوازم‌های یدکی و تهیه مواد اولیه برای چاپ دچار مشکل خواهیم شد و البته در بحث بسته‌بندی محصولات نیز به مشکلات جدی برخواهیم خورد.

نایب رئیس اتحادیه صنعت چاپ خراسان رضوی عنوان کرد: با بالا رفتن هزینه‌ها رقابت بین تولیدکنندگان گرفته می‌شود و نمی‌توان با کالاهای خارجی رقابت کرد و باید متذکر شد که تولید باعث رشد اقتصاد کشور می‌شود.

نگرانی‌های نرخ ارز

از نیمه دوم فروردین ماه سال جاری نگرانی‌هایی در خصوص نرخ ارز در بین مردم بوجود آمده است که این ماجرا بی ربط به کاغذ نخواهد بود، در همین خصوص وزیر فرهنگ و ارشاد با بیان اینکه مشکلی برای تامین ارز کاغذ مورد نیاز مطبوعات وجود ندارد، اظهار کرد: کاغذ را با ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومان  تصویب شده است خریداری خواهیم کرد.

به گزارش ایسنا، سید عباس صالحی در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران، بیان کرد: مشکلی برای خرید کاغذ مطبوعات و تامین ارز در این رابطه نداریم و با همان قیمت ۴۲۰۰ تومان مصوب کاغذها را خریداری خواهیم کرد. انتظار می رود جریان توزیع کننده کاغذ با دقت بیشتری در رابطه با توزیع کاغذ برخورد کند؛ چراکه نابسامانی‌هایی در زمینه توزیع کاغذ وجود دارد و سازمان تعزیرات حکومتی نسبت به آن برخورد لازم را خواهد کرد.

وی گفت: برای تامین ارز خرید کاغذ مشکلی نداریم، اما در توزیع آن مشکلاتی وجود دارد.

آیا تولید داخلی کاغذ پاسخ‌گوی نیاز بازار است؟

بر اساس اعلام وزرات ارشاد در حال حاضر در حدود ۹۶ کارخانه‌ی تولید کاغذ و مقوا در کشور مشغول به فعالیت هستند، اگر تمام تولیدات این کارخانه‌ها را باهم جمع کنیم حجم تولید کاغذ در کشور به اندازه‌ یک سیستم مدرن امروزی در چین یا آلمان هم نمی‌شود.

این مسئله باعث تسخیر بازار توسط کاغذهای وارداتی شده است، به علت پایین بودن توان تولید و همچنین عدم حمایت از کارخانجات، بسیاری از آن‌ها از کار افتاده شده اند.

در ادامه به سراغ یکی از ناشران عرصه  نشر در مشهد رفتیم تا نظر او را پیرامون وضعیت چاپ، نشر و کاغذ مورد استفاده در این حوزه جویا شویم.

هیچ کشوری تمام کاغذ خود را تولید نمی‌کند

مهدی نصیرزاده در گفت‌وگو با ایسنا، عنوان کرد: کاغذهایی که ناشران برای چاپ کتاب از آن‌ها استفاده می‌کنند تاثیر پذیر از بازار کلی با چند درصد اختلاف قیمت به علت حمل و نقل به مشهد است.

وی بیان کرد: در هیچ جای دنیا وضعیت به گونه‌ای نیست که کاغذ مورد نیاز توسط کارخانه‌های همان کشور تامین شود، حتی در کشورهای پیشرفته‌ای از جمله کشورهای اروپایی بخشی از کاغذ مورد نیاز خود را از کشورهای دیگر تامین می‌کنند.

این ناشر کتاب افزود: نابسامانی و خوب نبودن وضعیت نشر مسئله‌ای کلی است و آشفتگی شرایط در بحث فروش، کاهش تیراژ و نبود بازار واقعیتی کتمان ناپذیر است.

نصیرزاده اظهار کرد: امکان تولید هر نوع کاغذ مورد نیاز کل کشور در داخل کشور وجود ندارد و شاید حتی از لحاظ اقتصادی هم به صرفه نباشد اما بخشی از کاغذ مورد نیاز و مصرفی کشور در داخل کشور تولید می‌شود.

به هر ترتیب و با توجه به نظرات مسئولان و کارشناسان مختلف به نظر می‌رسد ما باید بتوانیم به ساز و کاری دست یابیم که این فرآیند را تغییر داده و صنعت دیگری را جایگزین کنیم؛ به عنوان مثال صنعت بازیافت کاغذ از اوایل قرن ۲۰ به عنوان یکی از مهمترین راهکارهای کاهش بهره برداری بی رویه از منابع جنگلی در کشورهای توسعه یافته مدنظر قرار گرفته است.

 طی چند دهه اخیر استفاده از کاغذ باطله برای تولید انواع محصولات کاغذی حرکت رو به رشدی داشته و به عنوان یک ضرورت در جهان مطرح شده است به طوری که در اکثر کشورها به دلیل افزایش مصرف سرانه کاغذ، کمبود فزاینده چوب و منابع سلولزی جنگلی، نیاز به سرمایه گذاری برای ایجاد مجتمع های جدید چوب و کاغذ و مشکلات زیست‌محیطی ناشی از این گونه مجتمع‌ها توسعه صنعت بازیافت الیاف سلولزی از کاغذهای باطله امری اجتناب ناپذیر قلمداد می‌شود.

این صنعت علاوه بر اشتغال زایی و تأمین بخشی از نیاز فزاینده کشور به کاغذ و مقوا، روند تخریب نگران‌کننده جنگل‌ها به وسیله مجتمع‌های بزرگ چوب و کاغذ را نیز کند خواهد کرد و در صنعت خمیر و کاغذ کشور پویایی مطلوبی را به وجود خواهد آورد.

همچنین علاوه بر بازیافت می‌توان با توسعه استفاده از روش‌های الکترونیکی یا شبکه پیام‌رسان داخل ادارات بدون کاغذ و آموزش هوشمند با لپ تاپ بدون استفاده از کاغذ ۱۰۰% پرداخت اینترنتی قبوض و… از مصرف بیش از حد کاغذ جلوگیری کرد.

اما نهایتا علاوه بر روش‌های ایجابی حتما نیاز به برخوردهای سلبی با سودجویان بازار کاغذ نیز کاملا حس می‌شود؛ خصوصا دستگاه‌های نظارتی کشور باید به نحوه واردات و فروش کاغذ در کشور بیش از پیش نظارت کرده و با برخورد واضح، قاطع و بدون تبعیض با تمام متخلفان این حوزه بازار کاغذ را به عنوان یکی از بازارهای استراتژیک و زیرساختی فرهنگی کشور، نظم و رونقی جدید و شفاف ببخشند؛ مسلما نگاه تمام فعالان فرهنگی و دلسوزان کشور در این وضعیت حساس به قاطعیت دستگاه‌های نظارتی و اجرایی کشور در مدیریت بحران کاغذ خواهد بود؛ نظارتی که یکی از مبانی تصمیم‌گیری‌های آینده مردم در خصوص نحوه کنش‌ها و فعالیت‌های اجتماعی به شمار می‌رود.